Cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung đang bước vào giai đoạn căng thẳng chưa từng có, khi Mỹ nâng thuế nhập khẩu từ Trung Quốc lên 125% và Trung Quốc đáp trả với mức thuế 84% đối với hàng hóa Mỹ. Đây vừa là cơ hội để Việt Nam tăng thị phần tại Mỹ, vừa là thách thức lớn khi Trung Quốc buộc phải chuyển hướng xuất khẩu. Ngành thủy sản Việt Nam cần linh hoạt, minh bạch và chủ động để tận dụng “cửa sổ vàng” này mà không rơi vào vòng xoáy cạnh tranh tiêu cực.
Thuế quan leo thang chưa từng có
Kể từ năm 2018, cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung liên tục leo thang và đến tháng 4/2025 đã đạt mức căng thẳng kỷ lục. Từ mức thuế trung bình 19,3% (năm 2020), Mỹ nâng lên 125%, trong khi Trung Quốc tăng từ 21% lên 84%. Căng thẳng lên đỉnh điểm khi Mỹ tăng thêm 50% thuế vào ngày 9/4 và Trung Quốc ngay lập tức đáp trả, dẫn đến lo ngại về suy thoái kinh tế toàn cầu và sự đứt gãy chuỗi cung ứng.
Trung Quốc trước nguy cơ mất thị phần tại Mỹ
Năm 2024, xuất khẩu thủy sản Trung Quốc đạt 4,08 triệu tấn (19,5 tỷ USD), nhưng xuất sang Mỹ chỉ còn 354.900 tấn, giảm gần 14% so với năm 2023. Nếu xu hướng này tiếp diễn, giá trị xuất khẩu của Trung Quốc có thể giảm xuống còn 9,2 tỷ USD vào năm 2028 – mất gần 25% do các rào cản thuế quan.
Trung Quốc chuyển hướng dòng chảy thủy sản
Trước khó khăn tại thị trường Mỹ, Trung Quốc sẽ tìm cách đẩy mạnh tiêu thụ nội địa (1,4 tỷ dân), mở rộng xuất khẩu sang các nước Vành đai – Con đường, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU; tái xuất qua nước thứ ba hoặc khai thác các thị trường mới nổi như Trung Đông, Nam Mỹ. Những chuyển dịch này sẽ làm biến động sâu sắc dòng chảy thương mại thủy sản toàn cầu.
Tác động đối với Việt Nam
Toàn cầu: Trung Quốc giảm nhập khẩu, xuất khẩu mạnh hơn khiến các quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ, Ecuador phải cạnh tranh khốc liệt hơn tại các thị trường lớn.
Khu vực: Trung Quốc gia tăng hiện diện tại Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN – vốn là các thị trường trọng điểm của Việt Nam – gây áp lực giá và ảnh hưởng đến lợi nhuận.
Việt Nam:
- Cơ hội: Việt Nam có thể mở rộng thị phần tại Mỹ – nơi chiếm 20% kim ngạch xuất khẩu thủy sản, đặc biệt với các sản phẩm thế mạnh như tôm, cá tra.
- Thách thức: Trung Quốc cạnh tranh tại EU và Nhật Bản (chiếm ~30% kim ngạch của Việt Nam); nguy cơ hàng Trung Quốc “đội lốt” hàng Việt để né thuế có thể làm mất uy tín và đối mặt với biện pháp trừng phạt từ Mỹ.
Giải pháp cho ngành thủy sản Việt Nam
- Tận dụng cơ hội tại Mỹ: Tranh thủ giai đoạn thuế 10% để đẩy mạnh xuất khẩu; cung cấp thông tin minh bạch, đàm phán để tránh bị áp thuế chống bán phá giá.
- Đa dạng hóa thị trường: Giảm phụ thuộc vào Mỹ và Trung Quốc; khai thác các FTA (EVFTA, CPTPP, RCEP) để gia tăng xuất khẩu vào EU, Nhật, Hàn; mở rộng sang Trung Đông, Nam Mỹ.
- Kiểm soát xuất xứ: Đảm bảo truy xuất nguồn gốc rõ ràng, phối hợp với các cơ quan Mỹ để tránh rủi ro gian lận thương mại.
- Nâng cao chất lượng, thương hiệu: Đầu tư công nghệ chế biến, đạt chuẩn quốc tế (FDA, ASC, MSC); xây dựng thương hiệu “thủy sản Việt Nam” gắn với tính minh bạch và bền vững.
- Phát triển chuỗi cung ứng: Cải thiện hiệu quả logistics và giảm chi phí để tăng sức cạnh tranh.
Nguồn VASEP https://vasep.com.vn/san-pham-xuat-khau/tom/xuat-nhap-khau/cuoc-choi-thue-quan-toan-cau-viet-nam-an-do-ecuador-va-nhung-buoc-di-chien-luoc-33258.html
